Nhà phát minh cột thu lôi

Cha Prokop Divis là người đã sáng chế cột thu lôi nối đất, hiện vẫn được sử dụng trong các cơ sở hạ tầng trên thế giới, và được người đời sau đánh giá cao về năng lực đi trước thời đại.

Ðối với vị linh mục của dòng Kinh sĩ Prémontré, tôn giáo là con đường sống, còn khoa học là niềm đam mê mà ngài theo đuổi cả đời.

Con đường tu học

Cha Prokop Diviš (tên thật Václav Divíšek) sinh ngày 26.3.1698 tại Žamberk, nay là một thị trấn của CH Séc. Trong giai đoạn 1716 – 1719, dưới sự hỗ trợ của tu viện dòng Kinh sĩ Prémontré ở Louka, chàng trai trẻ được tiếp tục việc học ở Znojmo. Tại đây, anh gia nhập dòng Kinh sĩ Prémontré và đổi tên thành Prokop. Thầy Prokop bắt đầu học triết và thần học ở học viện dòng. Ðến năm 1726, thầy được truyền chức linh mục và trong những năm kế tiếp, từ 1729 – 1735, ngài bắt đầu giảng dạy triết học. Sau khi bảo vệ thành công luận án tại Ðại học Salzburg, ngài trở thành tiến sĩ thần học vào năm 1733. Cùng năm, vị linh mục được bổ nhiệm làm phó bề trên của tu viện Louka, và đến năm 1736, ngài trở thành cha sở của giáo xứ Přímětice, gần Znojmo.

Cha Prokop ở đây cho đến năm 1741 thì được bầu làm bề trên của tu viện Louka. Tuy nhiên, một số vấn đề xảy ra trong lúc quân Phổ kéo đến, buộc ngài phải từ chức bề trên và tháng 7 cùng năm đã quay về làm việc tại giáo xứ Přímětice cho đến khi qua đời vào ngày 21.12.1765. Tại đây, niềm đam mê khoa học đã có cơ hội trỗi dậy trong quá trình vị linh mục trông nom giáo xứ. Ðầu tiên là các dự án thủy lợi phục vụ cho nhu cầu của địa phương. Từ năm 1742 – 1744, ngài bắt tay xây dựng một số hệ thống cấp nước cho người trong vùng.

Kế đến, sự chú ý của cha Prokop chuyển sang chế tạo nhạc cụ, dự án liên quan đến văn hóa âm nhạc của tu viện. Thành tựu đỉnh điểm trong nỗ lực sáng chế của ngài là nhạc cụ đàn thùng đầu tiên với những sợi dây kim loại, gọi là “denisdor” vào năm 1753. Phát minh này phỏng theo âm thanh của nhiều nhạc cụ khác nhau. Hay nói chính xác, đây có thể gọi là nhạc cụ điện tử đầu tiên trên thế giới. Cũng trong thời gian này, cha chuyển sự tập trung sang lĩnh vực nghiên cứu điện học. Cha Prokop thao tác thành thạo trong lĩnh vực điện ma sát và sử dụng thiết bị tạo tĩnh điện là chai Leyden để thí nghiệm hiện tượng tĩnh điện học cơ bản. Nghiên cứu thành công đến nỗi vị linh mục được mời đến thuyết trình tại Vienna.

Phát minh ra cột thu lôi sau khi nghe tin một giáo sư tử vong vì sét đánh

Phát minh quan trọng

Trong lúc mải mê với các dự án khoa học, cha Prokop bàng hoàng khi nghe được thông tin về cái chết của giáo sư Georg Wilhelm Richmann ở St. Petersburg (Nga) vào năm 1753. Giáo sư Richmann đã bị sét đánh chết một cách thảm khốc khi tìm cách tái diễn cuộc thí nghiệm về cánh diều của nhà khoa học người Mỹ Benjamin Franklin. Ông trở thành nạn nhân đầu tiên trong lịch sử điện từ học, tử vong trong quá trình làm thí nghiệm. Tin tức trên đã thu hút sự chú ý của vị linh mục ở Přímětice và cha Prokop quyết định phát minh một cỗ máy khí tượng học trong giáo xứ.

Ngôi nhà của gia đình cha Prokop

Về mặt cơ bản, cỗ máy này là một cột sắt cao 15m, dựng theo phương thẳng đứng, bên trên đỉnh là các thanh sắt nhỏ hơn được sắp xếp theo những góc độ phù hợp. Có 12 hộp chứa mạt sắt ở 12 đầu các thanh sắt, xuyên qua khoảng 400 mũi nhọn kim loại. Toàn bộ cấu trúc được nối với 3 dây xích sắt xuống mặt đất.Tất cả làm nên cột thu lôi nối đất đầu tiên. Cha đã cho dựng cột thu lôi này vào tháng 6.1754 và sau đó một lần nữa sau năm 1761.

Nhà hát mang tên vị linh mục ở Žamberk, CH Czech

Vị linh mục qua đời vào năm 1765 tại giáo xứ mà ngài phục vụ cả đời. Sau nhiều năm chịu cảnh vô danh, đến cuối thế kỷ 19, tên tuổi của cha Prokop bắt đầu được tưởng nhớ và công nhận. Giờ đây, ngài được xem là nhà khoa học đi trước thời đại, phát minh cột thu lôi tại châu Âu, cùng với thời gian Benjamin Franklin trình làng nghiên cứu của mình ở Mỹ.