Giáo dục ngày nay tập trung 100% vào bên ngoài của bạn – bằng cấp, nghề nghiệp, kinh doanh, tiền bạc, địa vị, danh tiếng… Nói chung là những điều bên ngoài bạn, có thể thuộc về bạn. Nhưng tất cả những thứ đó đều là ngọn và lá. Gốc rễ của bạn là tâm trí của bạn – tâm trí linh thiêng của bạn đẻ ra mọi lá ngọn đó. Nếu bạn có tai nạn gì mà bị hỏng bộ não chẳng hạn, thì dù bạn có sống bạn cũng chẳng có gì cả, không cành, không ngọn, không lá.
Tuy vậy, giáo dục ngày nay hoàn toàn bỏ gốc. Nếu nói đến gốc thì thiên hạ chỉ tính đến trí não và những môn học để kiếm tiền và bằng cấp đến từ các môn học đó. Nhưng nếu gọi kiến thức đó là gốc thì nó chỉ là một nhánh nhỏ 1/100 của chùm rễ vĩ đại của bạn.
Bên trên mình nói “tâm trí” là gốc rễ của bạn, đó là nói theo kiểu thời nay. Nói theo kiểu triết hay hay đạo học thì chỉ gọi là “tâm” cho cả tâm và trí. Tâm (trái tim) là toàn bộ hệ tư duy của bạn, trong đó có cả trí, nhưng trí cũng chỉ là một phần nhỏ và làm lính của tâm. Điều này thì rất dễ hiểu và chứng minh: Nếu bạn yêu cô nào và muốn lấy cô ấy làm vợ, trái tim bạn sẽ ra lệnh cho trí óc bạn tìm đủ mọi lý luận và bằng chứng để thuyết phục bố mẹ bạn rằng cô ấy là người tốt nhất cho bạn trên thế giới. Nhưng khi bạn muốn ly dị vợ bạn thì trái tim bạn sẽ ra lệnh trí óc tìm đủ mọi bằng chứng và lý luận để thuyêt phục bố mẹ rằng cô ấy là quả chanh thối, không thuốc chữa. Đó là, trí chỉ là lính của tâm. Cho nên “tâm” chính là toàn bộ tâm trí.
Kinh sách rất ít khi nói đến chữ trí mà thường chỉ dùng tâm – tâm, heart, lòng – vì biết tâm là chủ.
Nhưng giáo dục ngày nay dạy gì về tâm? Nothing. Môn nào ở đại học dạy tâm? Chẳng có môn nào.
Dù làm nghề gì, việc gì, chúng ta cũng chỉ làm với người, cho người, phục vụ người. Nghĩa là hiểu biết về người – tức là hiểu biết về chính mình và hiểu biết mọi người khác – phải là kiến thức nền tảng để nối kết mình với mọi người, dù mọi người là ai – thân nhân, bạn bè, đồng nghiệp, khách hàng, đối tác, thân chủ, đối thủ…
Hiểu biết về người có nhiều tầng – tầng ngoài da, tầng máu huyết, tầng xương tủy, và tầng tâm linh sâu thẳm nhất. Bạn hiểu được bạn và mọi người đến tầng nào? Để giản dị hóa, hãy nói đến chỉ hai tầng – tầng vật thể và tầng tâm linh sâu thẳm. Bạn hiểu được bạn và mọi người đến tầng nào?
Ngày nay người ta chẳng dạy bạn tầng nào cả. Cũng lắm là vài bài học ngoài da về chào hỏi, bắt tay, nói chuyện, bên cạnh các công thức định điểm, định giá cho tác phong bên ngoài như hoạt bát, làm việc nhanh, cẩn thận… Chẳng có điều gì sờ đến được bên trong, đừng nói đến trái tim linh thiêng.
Nhưng trái tim linh thiêng của bạn là gốc rễ chính, tạo ra đời bạn và sự nghiệp của bạn. Nếu bạn lấy trái tim linh thiêng của bạn để làm việc thì bạn sẽ nối kết được với, và hiểu biết về, mọi người rất sâu sắc. Và do đó, bạn làm gì cũng thường thành công, kể cả những việc rất khó khăn, chỉ vì bạn luôn làm việc và ứng xử sâu sắc với mọi người.
Điều này quan trọng nhiều hơn là mọi người có thể nghĩ đến, vì lớn hơn chỉ là chuyện cá nhân. Các bạn hãy nhìn thế giới, chiến tranh khắp nơi loạn cào cào, chẳng vì lý do gì sâu sắc cả – thường là chỉ vì người ta thích đánh nhau, cá lớn nuốt cá bé, dân này đánh dân kia, giành một rẻo đất hay một mỏ dầu… Chiến tranh chết chóc vì toàn là lý do stupid, chẳng đáng tốn một đồng bạc, đừng nói là hàng tỉ đô la để bắn giết nhau.
Nếu bạn nghĩ rằng thiên hạ đánh nhau vì những lý do quan trọng thì bạn chẳng biết gì về thế giới. Toàn là lý do stupid hay chẳng có lý do gì ngoài lý do “ghét nhau”. Đó là vì người ta không hiểu nhau và ứng xử với nhau rất ngoài da, cứ như là con nít vị thành niên chưa hiểu gì về con người. Nhưng sự thật là ở cấp quốc gia, các quốc gia thường ứng xử như con nít vị thành niên, vì đó là kích cỡ trưởng thành tâm linh của quốc gia.
(Một ví dụ lịch sử rất đau lòng là cụ Hồ rất thích nước Mỹ, xem nước Mỹ là biểu tượng của độc lập tự do trên thế giới, cho nên mới lấy câu nói trong Tuyên Ngôn Độc Lập của Mỹ “All Men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty, and the Pursuit of Happiness” đưa vào Tuyên Ngôn Độc Lập của Việt Nam: “‘Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc’. Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của nước Mỹ.” Cụ Hồ còn viết thư cho tổng thống Mỹ Truman năm 1946 để nhờ Mỹ hỗ trợ công cuộc kháng chiến chống Pháp giành độc lập của Việt Nam. Truman phe lờ, chẳng trả lời. Chẳng những vậy, Truman còn làm ngược lại, hỗ trợ Pháp chống Việt Nam. Kết cuộc là Pháp thua ở Điện Biên Phủ 1954. Mỹ vào thay chân Pháp ở Nam Việt Nam và thua năm 1975. Đó chưa nói đến nỗi thống khổ cực kì lớn của nhân dân Việt Nam qua hai cuộc chiến.
Thế có phải là Truman ngu không? Các nước trên thế giới, kể cả đại cường, thường ứng xử với nhau stupid vậy đó. Một ví dụ khác là anh ba Trung quốc tự nhiên đòi cả Biển Đông là biển của mình, chống lại mọi nước lân cận, chống luôn luật biển UNCLOS và tòa UNCLOS. Thế có điên khùng và vị thành niên không?)
Sở dĩ có tình trạng như vậy là vì giáo dục không hề có giáo dục cho mỗi người sống với trái tim sâu sắc của mình, mà chỉ có giáo dục vật thể dạy ngọn và lá bên ngoài, bỏ gốc. Và con người khắp thế giới, kể cả các lãnh đạo lớn, mất nền tảng sâu sắc để biết về con người, ước muốn của người, nỗi thống khổ của người, và đúng sai, thiện ác, ở tầng tâm linh sâu thẳm.
Các bạn sẽ chẳng hiểu gì, đi qua cuộc đời, nếu các bạn không quan tâm về việc phát triển và sử dụng trái tim linh thiêng của mình trong đời sống hằng ngày. Loay hoay cả đời trong tham sân si đấu đá và chẳng giúp gì được cho đời khá hơn một chút. Cho đến ngày về chầu Chúa Phật, hỏi rằng tôi đã làm gì được cho cuộc đời này?
Tập trung vào trái tim linh thiêng của bạn. Hãy cứ tập trung vào đó, nơi chỉ có tình yêu tinh khiết và chẳng có gì cả, và bạn sẽ thấy được kho tàng vĩ đại để sống sâu sắc. Trái tim nguyên thủy của bạn vốn tinh tuyền và thông thái. Và nó hiện nay vẫn vậy, ngay bên trong bạn. Bạn chỉ không thấy vì (1) bạn để màn vô mình tham sân si che phủ và (2) bạn cũng chẳng quan tâm đến trái tim nguyên thủy đó. Nó vẫn ở đó chờ bạn, hãy mang nó ra mà sống.
Và đó là trái tim Bồ tát bạn đang có trong bạn.
Chúc các bạn luôn sống với trái tim Bồ tát của mình. Hoành