LÀM THẾ NÀO ĐỂ NHẬN RA SỰ HIỆN DIỆN CỦA THIÊN CHÚA TRONG ĐỜI SỐNG CỘNG ĐOÀN?
(Kn 13, 1-9; Lc 17, 26-37)
- DẪN NHẬP: KHỦNG HOẢNG TRONG ĐỜI SỐNG CỘNG ĐOÀN VÀ HÀNH TRÌNH TÁI KHÁM PHÁ THIÊN CHÚA
Đời sống cộng đoàn, đặc biệt trong bối cảnh đời thánh hiến, là một hành trình đức tin đầy thách thức nhưng cũng tràn ngập ân sủng. Tuy nhiên, không ít lần, các tu sĩ, linh mục, hay các tín hữu sống trong cộng đoàn phải đối diện với những khủng hoảng âm thầm. Trong những lần trò chuyện với các tu sĩ tại Việt Nam, châu Âu, và cả những cộng đoàn ở các nước đang phát triển, tôi nhận thấy một thực tế chung: dù bề ngoài, đời sống tu trì có thể trông đầy niềm vui và sự thánh thiện, nhưng sâu thẳm trong tâm hồn, nhiều người đang phải vật lộn với cảm giác bất an, mệt mỏi, và thậm chí mất phương hướng. Có những tu sĩ chia sẻ rằng họ không còn tìm thấy ý nghĩa trong đời sống chung, cảm thấy ngột ngạt bởi những xung đột, hiểu lầm, hay áp lực từ môi trường sống. Một số người chọn cách thay đổi cộng đoàn, chuyển dòng, hoặc thậm chí rời bỏ đời tu, với hy vọng rằng “nơi khác sẽ tốt hơn.”
Những khủng hoảng này không chỉ là vấn đề của môi trường hay con người, mà còn là một khủng hoảng đức tin: sự thiếu vắng khả năng nhận ra sự hiện diện của Thiên Chúa trong chính cộng đoàn mà họ đang sống. Khi ánh sáng đức tin bị che mờ, khi trái tim không còn nhạy bén với những dấu chỉ của Thiên Chúa, đời sống cộng đoàn dễ trở thành một gánh nặng thay vì là một hồng ân. Nhiều tu sĩ cảm thấy cô đơn ngay giữa cộng đoàn, chán nản vì những bất đồng, hoặc thất vọng vì những kỳ vọng không được đáp ứng. Nhưng liệu việc thay đổi hoàn cảnh có thực sự giải quyết được vấn đề, hay vấn đề thực sự nằm ở chỗ chúng ta chưa biết cách mở mắt đức tin để nhận ra Thiên Chúa đang hiện diện ngay trong những điều bình dị, trong những con người xung quanh, và thậm chí trong những khó khăn của đời sống cộng đoàn?
Sách Khôn Ngoan đặt ra một câu hỏi đầy thách thức: “Nếu chúng có đủ khả năng nghiên cứu các sự vật trên trời, thì tại sao không nhận ra Đấng Chủ Tể?” (Kn 13,9). Câu hỏi này không chỉ dành cho những người nghiên cứu thiên văn hay triết học thời xưa, mà còn là lời mời gọi dành cho mỗi người chúng ta hôm nay, đặc biệt là những ai đang sống trong đời thánh hiến. Nếu chúng ta có thể chiêm ngắm vẻ đẹp của thiên nhiên, cảm nhận sự kỳ diệu của vũ trụ, hay nhận ra sự hài hòa trong những điều nhỏ bé, tại sao chúng ta lại không thể nhận ra Thiên Chúa đang hiện diện trong những khoảnh khắc đời thường, trong những mối tương quan, và trong những thử thách của cộng đoàn?
Để trả lời câu hỏi: Làm thế nào để nhận ra sự hiện diện của Thiên Chúa trong đời sống cộng đoàn?, chúng ta sẽ cùng nhau suy tư qua ba chiều kích chính, được rút ra từ Kinh Thánh, giáo huấn Công giáo, và những trải nghiệm thực tiễn:
- Thiên Chúa hiện diện qua vạn vật và công trình sáng tạo.
- Thiên Chúa hiện diện qua những anh em xung quanh.
- Thiên Chúa hiện diện ngay trong những xung đột, thử thách và khó khăn.
Mỗi chiều kích sẽ được khai triển chi tiết, kèm theo những câu chuyện minh họa, các trích dẫn Kinh Thánh, các lời dạy từ Giáo hội, và những gợi ý thực tiễn để giúp chúng ta không chỉ hiểu mà còn sống động sự hiện diện của Thiên Chúa trong đời sống cộng đoàn.
- THIÊN CHÚA HIỆN DIỆN QUA VẠN VẬT: CHIÊM NGẮM ĐẤNG SÁNG TẠO TRONG NHỮNG ĐIỀU BÌNH DỊ
2.1. Thiên Chúa biểu lộ qua công trình sáng tạo
Sách Khôn Ngoan khẳng định một chân lý nền tảng: “Chúng có đủ khả năng hiểu biết để có thể nghiên cứu các sự vật trên đời, thì sao lại không sớm nhận ra Đấng Chủ Tể của những sự vật đó?” (Kn 13,9). Lời này nhắc nhở chúng ta rằng Thiên Chúa, Đấng Tạo Hóa, không chỉ tạo dựng nên vũ trụ mà còn để lại dấu ấn của Ngài trong từng chi tiết nhỏ bé của thế giới này. Thánh Vịnh 19 tuyên xưng: “Trời xanh tường thuật vinh quang Thiên Chúa, không trung loan báo việc tay Người làm. Ngày này truyền thông điệp cho ngày khác, đêm này kể lại cho đêm kia.” (Tv 19,2-3). Từ những ngọn núi hùng vĩ đến những giọt sương long lanh trên lá cỏ, tất cả đều là “lời ngợi ca” không ngừng về sự khôn ngoan, quyền năng, và tình yêu của Thiên Chúa.
Sách Giáo lý Hội Thánh Công giáo (số 32) dạy rằng: “Căn cứ vào vận hành và biến hóa của thế giới, tính cách vô thường, trật tự và vẻ đẹp của nó, người ta có thể nhận biết Thiên Chúa như là nguyên thủy và cùng đích của vũ trụ.” Mỗi thụ tạo, dù nhỏ bé đến đâu, đều mang trong mình một “thông điệp” về Thiên Chúa. Một bông hoa nở rộ trong vườn, một cơn gió mát lành thổi qua, hay tiếng sóng vỗ nhẹ vào bờ biển đều có thể trở thành những “bí tích” của sự hiện diện Thiên Chúa, nếu chúng ta biết mở lòng chiêm ngắm. Thánh Bonaventura, một thần học gia thời Trung cổ, đã gọi vũ trụ là “cuốn sách thứ hai” của Thiên Chúa, bên cạnh Kinh Thánh, qua đó Ngài nói với chúng ta về tình yêu và sự hiện diện của Ngài.
Thánh Phanxicô Assisi là một gương sáng về việc nhận ra Thiên Chúa qua vạn vật. Trong bài “Ca khúc Mặt Trời”, ngài đã ngợi khen Thiên Chúa qua vẻ đẹp của mặt trời, mặt trăng, gió, nước, và mọi thụ tạo, coi chúng như những người anh em, chị em trong gia đình của Thiên Chúa. Tinh thần của ngài nhắc nhở chúng ta rằng, trong đời sống cộng đoàn, việc chiêm ngắm Thiên Chúa qua vạn vật không chỉ là một hành động thiêng liêng, mà còn là một cách sống, một thái độ giúp chúng ta tìm thấy niềm vui và ý nghĩa trong những điều bình dị nhất.
2.2. Chiêm ngắm Thiên Chúa trong đời sống cộng đoàn
Trong bối cảnh đời sống cộng đoàn, việc nhận ra Thiên Chúa qua vạn vật không chỉ dừng lại ở việc ngắm nhìn thiên nhiên, mà còn mở rộng đến những khía cạnh nhỏ bé của đời sống chung. Một cộng đoàn tu trì không chỉ là nơi các tu sĩ cùng cầu nguyện, làm việc, và chia sẻ sứ mạng, mà còn là một “không gian thánh”, nơi Thiên Chúa hiện diện qua những chi tiết thường nhật của cuộc sống.
Hãy tưởng tượng một buổi sáng trong cộng đoàn: ánh bình minh chiếu qua cửa sổ nhà nguyện, tạo nên những vệt sáng lung linh trên sàn đá; tiếng chuông báo giờ kinh sáng vang lên nhẹ nhàng, như một lời mời gọi hướng tâm hồn về Thiên Chúa; hay mùi hương của những bông hoa được các anh em chăm sóc trong vườn, thoảng bay trong không khí. Những khoảnh khắc này không chỉ là những sự kiện ngẫu nhiên, mà là những “cửa sổ” mở ra để chúng ta nhìn thấy sự hiện diện của Thiên Chúa. Một tu sĩ dòng Xitô từng chia sẻ với tôi: “Mỗi ngày, khi tôi làm việc trong vườn rau của tu viện, tôi cảm thấy như đang trò chuyện với Chúa. Những cây rau lớn lên từ đất, được nuôi dưỡng bởi nắng và mưa, là lời nhắc nhở rằng Chúa đang chăm sóc tôi mỗi ngày.”
Luật sống Dòng Thánh Thể (số 5) mời gọi: “Các cộng đoàn trở thành nơi cầu nguyện, giao hòa và mừng lễ, thành dấu chỉ và men của hiệp nhất thế gian đang kiếm tìm.” Một cộng đoàn biết chiêm ngắm Thiên Chúa qua vạn vật sẽ trở thành một “nhà nguyện sống động”, nơi mà mỗi hành động, mỗi khoảnh khắc đều trở thành một lời cầu nguyện. Khi chúng ta học cách nhìn đời sống cộng đoàn bằng con mắt của đức tin, chúng ta sẽ nhận ra rằng Thiên Chúa không chỉ hiện diện trong những giờ kinh phụng vụ hay những buổi cầu nguyện chung, mà còn trong tiếng cười rộn rã của một người anh em, trong sự chăm chỉ của người làm bếp, hay trong sự tĩnh lặng của một buổi chiều suy niệm.
Tôi từng tham dự một buổi tĩnh tâm tại một tu viện nhỏ ở miền núi Việt Nam. Trong giờ chia sẻ, một nữ tu trẻ đã kể về cách chị tìm thấy Thiên Chúa trong những công việc thường nhật. Chị nói: “Mỗi sáng, khi tôi lau chùi bàn thờ trong nhà nguyện, tôi cảm thấy như đang chuẩn bị một nơi cho Chúa ngự đến. Những giọt nước lau kính, những chiếc lá rơi trên sân, tất cả đều trở thành lời nhắc nhở rằng Chúa đang ở đây, trong những điều nhỏ bé nhất.” Câu chuyện của chị đã khiến tôi suy nghĩ: nếu chúng ta biết nhìn đời sống cộng đoàn với một trái tim rộng mở và một ánh mắt chiêm niệm, chúng ta sẽ thấy Thiên Chúa hiện diện ở khắp mọi nơi, từ những công việc đơn sơ nhất đến những khoảnh khắc thiêng liêng nhất.
2.3. Thực hành chiêm ngắm trong đời sống hằng ngày
Để nhận ra Thiên Chúa qua vạn vật, chúng ta cần rèn luyện một “cái nhìn của người đang yêu” – một ánh nhìn biết say mê Thiên Chúa trong những điều bình dị nhất. Dưới đây là một số gợi ý thực tiễn để áp dụng trong đời sống cộng đoàn:
- Dành thời gian chiêm ngắm thiên nhiên: Mỗi ngày, hãy dành vài phút để ngắm nhìn một góc nhỏ của thiên nhiên trong cộng đoàn, như một cái cây, một bông hoa, hay bầu trời. Hãy để những thụ tạo này nhắc bạn về sự hiện diện của Đấng Tạo Hóa. Ví dụ, bạn có thể đi dạo trong sân nhà dòng vào buổi sáng, cảm nhận làn gió mát, và thầm thĩ cầu nguyện: “Lạy Chúa, con tạ ơn Ngài vì vẻ đẹp này, vì tình yêu Ngài đang ôm lấy con.”
- Biết ơn những điều nhỏ bé: Trong bữa ăn chung, hãy cảm tạ không chỉ vì lương thực, mà còn vì những bàn tay đã chuẩn bị, những giọt mồ hôi đã đổ ra để có được bữa ăn ấy. Một lời cảm ơn chân thành với người anh em làm bếp có thể trở thành một hành động ngợi khen Thiên Chúa. Ví dụ, bạn có thể nói: “Cảm ơn anh đã chuẩn bị bữa ăn này, tôi thấy Chúa đang chăm sóc chúng ta qua bàn tay của anh.”
- Tạo không gian thánh thiêng: Hãy cùng cộng đoàn chăm sóc nhà nguyện, khu vườn, hay những góc nhỏ trong nhà dòng để chúng trở thành những “điểm gặp gỡ” với Thiên Chúa. Một không gian đẹp và hài hòa sẽ giúp tâm hồn dễ dàng hướng về Chúa hơn. Ví dụ, một cộng đoàn có thể cùng nhau trồng một vườn hoa nhỏ trước nhà nguyện, và mỗi lần chăm sóc vườn hoa, các thành viên có thể cầu nguyện và suy tư về tình yêu của Thiên Chúa.
- Sống chậm lại và hiện diện: Trong nhịp sống bận rộn, hãy học cách sống chậm lại để nhận ra sự hiện diện của Thiên Chúa. Thay vì vội vã hoàn thành công việc, hãy dành thời gian để cảm nhận những điều nhỏ bé xung quanh, như tiếng chim hót, ánh nắng chiếu qua cửa sổ, hay mùi hương của một tách trà sáng. Ví dụ, khi bạn uống một ly nước trong ngày, hãy dừng lại một giây để tạ ơn Thiên Chúa vì món quà sự sống mà Ngài ban tặng.
2.4. Câu chuyện minh họa: Vườn rau của sự hiện diện
Tôi từng nghe một câu chuyện về một cộng đoàn dòng Phanxicô ở một vùng quê nghèo tại Brazil. Cộng đoàn này đối diện với nhiều khó khăn, từ thiếu thốn tài chính đến những căng thẳng giữa các thành viên. Trong một lần họp cộng đoàn, một tu sĩ trẻ đề xuất trồng một vườn rau nhỏ để vừa cung cấp thực phẩm, vừa tạo cơ hội cho các anh em làm việc chung. Ban đầu, một số người phản đối, cho rằng việc này chỉ tốn thời gian và không giải quyết được vấn đề. Nhưng vị bề trên đã đồng ý, và cả cộng đoàn bắt đầu cùng nhau cuốc đất, gieo hạt, và chăm sóc vườn rau.
Điều kỳ diệu là, trong quá trình làm việc chung, các tu sĩ bắt đầu trò chuyện, chia sẻ, và hiểu nhau hơn. Những buổi chiều tưới rau trở thành những giờ cầu nguyện thầm lặng, nơi mỗi người cảm nhận được sự hiện diện của Thiên Chúa qua đất trời, qua những giọt mồ hôi, và qua tình huynh đệ. Một tu sĩ trong cộng đoàn sau này chia sẻ: “Khi tôi nhìn những cây rau lớn lên từ đất khô cằn, tôi nhận ra rằng Chúa cũng đang làm việc trong lòng chúng tôi, biến những khô cằn của sự bất hòa thành mầm sống của tình yêu.” Vườn rau ấy không chỉ mang lại thực phẩm, mà còn trở thành một biểu tượng của sự hiện diện Thiên Chúa, nhắc nhở cộng đoàn rằng Ngài luôn ở đó, ngay cả trong những điều nhỏ bé nhất.
Khi chúng ta biết chiêm ngắm Thiên Chúa qua vạn vật, đời sống cộng đoàn sẽ trở thành một bài ca ngợi khen Thiên Chúa, nơi mà mỗi khoảnh khắc đều là một cơ hội để gặp gỡ Ngài. Một cộng đoàn sống với tâm tình chiêm niệm sẽ trở thành một dấu chỉ sống động của Nước Trời, nơi mà mọi sự đều được thánh hóa bởi sự hiện diện của Thiên Chúa.
- THIÊN CHÚA HIỆN DIỆN QUA NHỮNG NGƯỜI XUNG QUANH: MỖI ANH EM LÀ MỘT “BÍ TÍCH” SỐNG ĐỘNG
3.1. Cộng đoàn như một gia đình thiêng liêng
Công đồng Vatican II, trong sắc lệnh Perfectae Caritatis (số 15), khẳng định: “Cộng đoàn giống như một gia đình thực sự đoàn tụ nhân danh Chúa, được hưởng sự hiện diện của Ngài (x. Mt 18,20). Yêu mến là chu toàn luật pháp (x. Rm 13,10) và là dây liên kết sự trọn lành (x. Col 3,14); nhờ đức ái mà chúng ta biết rằng mình được chuyển từ cõi chết sang cõi sống (x. 1Gio 3,14).” Lời dạy này nhấn mạnh rằng cộng đoàn không chỉ là một nhóm người sống chung, mà là một gia đình thiêng liêng, nơi mà sự hiện diện của Thiên Chúa được thể hiện qua tình yêu thương và sự hiệp nhất giữa các thành viên.
Đức Gioan Phaolô II, trong tông huấn Vita Consecrata (số 42), cũng khẳng định: “Trong đời sống cộng đoàn, người ta phải xác tín rằng sự hiệp thông huynh đệ không chỉ là một phương tiện giúp thi hành một sứ mạng nào đó, mà còn là nơi Thiên Chúa ngự, nơi mà người ta có thể kinh nghiệm được sự hiện diện bí nhiệm của Chúa phục sinh (x. Mt 18,20).” Nói cách khác, mỗi người anh em trong cộng đoàn không chỉ là một người đồng hành, mà còn là một “bí tích” sống động, qua đó Thiên Chúa biểu lộ tình yêu và sự hiện diện của Ngài.
Lời hứa của Đức Giêsu trong Tin Mừng Mátthêu: “Ở đâu có hai ba người họp lại nhân danh Thầy, thì có Thầy ở đấy, giữa họ” (Mt 18,20), là một lời bảo đảm rằng Thiên Chúa luôn hiện diện trong cộng đoàn, đặc biệt khi các thành viên quy tụ trong tình yêu và sự hiệp nhất. Điều này có nghĩa là mỗi người anh em trong cộng đoàn, dù là người dễ mến hay khó tính, đều là một dấu chỉ của sự hiện diện Thiên Chúa, và qua họ, chúng ta có thể gặp gỡ Ngài.
3.2. Nhận ra Thiên Chúa qua sự đa dạng và bất toàn
Trong đời sống cộng đoàn, không phải lúc nào mọi người cũng hòa hợp và hoàn hảo. Có những anh em khó tính, những người trầm lặng, hay những người khiến ta cảm thấy khó chịu. Tuy nhiên, chính trong sự đa dạng và bất toàn ấy, Thiên Chúa đang mời gọi chúng ta học cách yêu thương, kiên nhẫn, và nên thánh. Thánh Phaolô đã viết: “Anh em hãy mang lấy gánh nặng cho nhau, như vậy là anh em chu toàn luật của Đức Kitô.” (Gl 6,2). Việc mang lấy gánh nặng của nhau không chỉ là giúp đỡ vật chất, mà còn là chấp nhận những giới hạn, những khác biệt, và thậm chí những sai lầm của người khác.
Tôi nhớ một câu chuyện được một nữ tu dòng Clara kể lại trong một khóa tĩnh tâm. Trong cộng đoàn của chị, có một nữ tu lớn tuổi thường xuyên phàn nàn và hay chỉ trích những người trẻ. Ban đầu, chị cảm thấy rất khó chịu và muốn tránh né người nữ tu này. Nhưng một ngày nọ, trong giờ cầu nguyện, chị nhận ra rằng người nữ tu ấy, với tất cả những khó khăn của mình, là một “món quà” mà Thiên Chúa gửi đến để giúp chị học cách kiên nhẫn và yêu thương. Chị bắt đầu mỉm cười với người nữ tu ấy, giúp đỡ bà trong những công việc nhỏ, và dần dần, mối quan hệ giữa họ trở nên tốt đẹp hơn. Chị chia sẻ: “Tôi nhận ra rằng khi tôi yêu thương người khó ưa nhất, tôi đang chạm vào trái tim của Chúa Giêsu, vì Ngài cũng đã yêu thương tôi, dù tôi đầy những bất toàn.”
Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu, trong cuốn tự truyện Chuyện Một Linh Hồn, cũng kể về những khó khăn của mình trong đời sống cộng đoàn. Chị từng cảm thấy khó chịu với một nữ tu trong tu viện, nhưng thay vì để sự khó chịu ấy chi phối, chị đã chọn yêu thương người nữ tu ấy bằng những hành động nhỏ, như mỉm cười hay giúp đỡ trong công việc. Qua đó, chị nhận ra rằng chính trong việc yêu thương những người khó ưa, chị đã gặp gỡ Thiên Chúa một cách sâu sắc hơn.
3.3. Bí tích Thánh Thể: Mô hình của đời sống cộng đoàn
Bí tích Thánh Thể, tâm điểm của đời sống Công giáo, chính là mô hình hoàn hảo cho đời sống cộng đoàn. Trong Thánh Thể, nhiều hạt lúa được nghiền nát để trở thành một tấm bánh, và nhiều giọt rượu hòa quyện để trở thành một chén cứu độ. Cũng vậy, trong cộng đoàn, mỗi người được mời gọi “nghiền nát” cái tôi của mình – những kiêu ngạo, ích kỷ, hay định kiến – để trở nên một phần của thân thể Đức Kitô.
Thánh Augustinô từng nói: “Hãy trở nên điều bạn lãnh nhận, và lãnh nhận điều bạn là.” Khi chúng ta rước Thánh Thể, chúng ta không chỉ đón nhận Mình Thánh Chúa, mà còn được mời gọi trở nên “tấm bánh” cho người khác, trở nên nguồn mạch yêu thương và hiệp nhất trong cộng đoàn. Một cộng đoàn sống tinh thần Thánh Thể là một cộng đoàn biết hy sinh, tha thứ, và xây dựng sự hiệp nhất trong sự đa dạng.
Tôi từng tham dự một Thánh lễ tại một cộng đoàn dòng Tên ở Indonesia, nơi các tu sĩ tổ chức một buổi “Thánh lễ hòa giải” đặc biệt. Trước Thánh lễ, họ dành thời gian để chia sẻ những khó khăn, hiểu lầm, hay tổn thương trong cộng đoàn. Sau đó, trong phần rước lễ, mỗi người tiến lên bàn thờ với ý thức rằng họ đang đón nhận không chỉ Mình Thánh Chúa, mà còn sự hiệp nhất với anh em mình. Một tu sĩ trong cộng đoàn nói với tôi: “Khi tôi rước Mình Thánh Chúa, tôi cảm thấy như đang được nối kết lại với anh em mình. Những tổn thương và bất hòa dường như tan biến, vì chúng tôi cùng thuộc về Đức Kitô.” Câu chuyện này cho thấy rằng Bí tích Thánh Thể không chỉ là một nghi thức, mà là một cách sống, một lời mời gọi để chúng ta trở nên dấu chỉ của sự hiện diện Thiên Chúa trong cộng đoàn.
3.4. Thực hành yêu thương trong đời sống cộng đoàn
Để nhận ra Thiên Chúa qua những người xung quanh, chúng ta cần thực hành tình yêu thương một cách cụ thể. Dưới đây là một số gợi ý để áp dụng trong đời sống cộng đoàn:
- Lắng nghe với lòng cảm thông: Hãy dành thời gian để lắng nghe những chia sẻ, khó khăn, hay niềm vui của anh em trong cộng đoàn. Một cái gật đầu, một nụ cười, hay một lời động viên có thể trở thành dấu chỉ của tình yêu Thiên Chúa. Ví dụ, nếu một anh em đang gặp khó khăn trong công việc, hãy dành vài phút để trò chuyện và khuyến khích họ, thay vì chỉ tập trung vào công việc của mình.
- Chấp nhận sự khác biệt: Thay vì phán xét hay chỉ trích, hãy nhìn những khác biệt của người khác như một cơ hội để học hỏi và trưởng thành. Hãy nhớ rằng Thiên Chúa đã tạo dựng mỗi người một cách độc đáo, và sự đa dạng ấy là một phần của kế hoạch Ngài. Ví dụ, nếu một anh em có cách làm việc khác với bạn, hãy cố gắng hiểu và tôn trọng cách làm của họ, thay vì áp đặt ý kiến của mình.
- Phục vụ trong âm thầm: Hãy thực hiện những công việc nhỏ bé, như dọn dẹp, nấu ăn, hay chăm sóc nhà dòng, với tinh thần phục vụ. Những hành động này không chỉ xây dựng cộng đoàn, mà còn giúp chúng ta gặp gỡ Thiên Chúa qua sự phục vụ. Một tu sĩ từng chia sẻ: “Mỗi lần tôi rửa chén cho cộng đoàn, tôi tưởng tượng mình đang rửa chân cho anh em, như Chúa Giêsu đã làm.”
- Tha thứ và hòa giải: Khi xảy ra hiểu lầm hay xung đột, hãy chủ động tìm cách hòa giải, ngay cả khi bạn không phải là người sai. Một lời xin lỗi chân thành hoặc một cử chỉ hòa giải có thể chữa lành những vết thương và mang Thiên Chúa đến gần hơn. Ví dụ, bạn có thể nói: “Tôi xin lỗi nếu tôi đã làm anh buồn. Tôi muốn chúng ta cùng nhau xây dựng cộng đoàn trong tình yêu.”
3.5. Câu chuyện minh họa: Nụ cười của sự hiệp nhất
Tôi từng nghe một câu chuyện về một cộng đoàn dòng Salêdiêng ở Ấn Độ, nơi các tu sĩ phải đối diện với những căng thẳng do sự khác biệt về văn hóa và tính cách. Một tu sĩ trẻ, mới vào dòng, cảm thấy rất khó chịu với một anh em lớn tuổi, người thường xuyên chỉ trích và tỏ ra khó gần. Thay vì giữ sự bực bội trong lòng, tu sĩ trẻ quyết định thực hiện một “thử nghiệm thiêng liêng”: mỗi ngày, anh mỉm cười và chào người anh em ấy một cách chân thành, dù không nhận được phản hồi tích cực. Sau vài tháng, điều kỳ diệu xảy ra: người anh em lớn tuổi bắt đầu đáp lại nụ cười, và dần dần, hai người trở thành bạn bè. Tu sĩ trẻ sau này chia sẻ: “Tôi nhận ra rằng nụ cười của tôi không chỉ là một hành động, mà là một lời cầu nguyện, một cách để mang Chúa đến gần người anh em ấy. Qua anh ấy, tôi đã gặp Chúa.” Câu chuyện này nhắc nhở chúng ta rằng mỗi người anh em, dù khó khăn đến đâu, đều là một “bí tích” của Thiên Chúa, và qua họ, chúng ta có thể kinh nghiệm sự hiện diện của Ngài.
Khi chúng ta biết nhìn mỗi người anh em như một “bí tích” của Thiên Chúa, cộng đoàn sẽ trở thành một gia đình thiêng liêng, nơi mà tình yêu và sự hiệp nhất trở thành dấu chỉ sống động của sự hiện diện Thiên Chúa. Một cộng đoàn như vậy sẽ không chỉ là nơi các tu sĩ sống chung, mà còn là một “nhà Tiệc Ly”, nơi Đức Kitô hiện diện và quy tụ mọi người trong tình yêu của Ngài.
- THIÊN CHÚA HIỆN DIỆN QUA NHỮNG XUNG ĐỘT, KHÓ KHĂN VÀ THỬ THÁCH: CON ĐƯỜNG THANH LUYỆN
4.1. Thử thách như một phần của hành trình đức tin
Tin Mừng Luca (17,26-37) nhắc đến thời ông Nôê và ông Lót, khi con người mải mê với những lo toan đời thường mà quên đi sự hiện diện của Thiên Chúa. Đức Giêsu cảnh báo: “Ai tìm cách giữ mạng sống mình, thì sẽ mất; còn ai liều mất mạng sống mình, thì sẽ bảo tồn được mạng sống.” (Lc 17,33). Lời này có thể được hiểu trong bối cảnh đời sống cộng đoàn: những ai cố gắng tránh né khó khăn, xung đột, hay đau khổ để giữ lấy sự an toàn của mình sẽ đánh mất ý nghĩa của đời tu. Ngược lại, những ai dám đối diện với thử thách, chấp nhận “mất đi” cái tôi của mình, sẽ tìm thấy sự sống mới trong Thiên Chúa.
Trong đời sống cộng đoàn, xung đột, hiểu lầm, và khó khăn là những điều không thể tránh khỏi. Có những lúc chúng ta cảm thấy bị tổn thương bởi lời nói của một người anh em, bị áp lực bởi công việc, hay bị thử thách bởi những khác biệt không thể hòa giải. Tuy nhiên, chính trong những khoảnh khắc ấy, Thiên Chúa đang mời gọi chúng ta bước vào con đường thanh luyện, nơi mà chúng ta học cách tha thứ, khiêm nhường, và yêu thương như Ngài đã yêu thương.
Thánh Giacôbê đã viết: “Anh em hãy coi mọi thử thách phải chịu đều là niềm vui trọn vẹn, vì biết rằng đức tin của anh em được thử luyện như thế sẽ sinh ra lòng kiên nhẫn.” (Gc 1,2-3). Những khó khăn trong cộng đoàn, nếu được đón nhận với lòng tin, sẽ trở thành những “lò luyện” để tôi luyện đức tin và đức ái của chúng ta, giúp chúng ta trở nên giống Đức Kitô hơn.
4.2. Xung đột như cơ hội nên thánh
Thánh Têrêsa Avila từng nói: “Tất cả những điều xảy đến với chúng ta đều là cơ hội để chúng ta nên thánh, nếu chúng ta biết đón nhận chúng với lòng tin.” Trong cộng đoàn, những va chạm hay hiểu lầm không phải là dấu hiệu của sự thất bại, mà là những cơ hội để chúng ta học cách yêu thương và trưởng thành. Một linh mục dòng Đa Minh từng chia sẻ với tôi: “Có lần tôi bị một anh em trong cộng đoàn hiểu lầm và chỉ trích công khai. Ban đầu, tôi rất tức giận và muốn bảo vệ mình. Nhưng sau khi cầu nguyện, tôi nhận ra rằng Chúa đang dùng người anh em ấy để dạy tôi sự khiêm nhường và tha thứ. Tôi đã xin lỗi anh ấy, dù tôi không sai, và từ đó, mối quan hệ của chúng tôi trở nên tốt đẹp hơn.”
Sách Châm Ngôn cũng dạy: “Sắt mài sắt, con người mài giũa lẫn nhau.” (Cn 27,17). Những xung đột trong cộng đoàn, nếu được giải quyết với tinh thần cầu nguyện và yêu thương, sẽ trở thành cơ hội để chúng ta trưởng thành và đến gần Thiên Chúa hơn. Tôi từng nghe một câu chuyện về một cộng đoàn nữ tu ở Kenya, nơi các chị em phải đối mặt với những căng thẳng do sự khác biệt về ngôn ngữ và văn hóa. Thay vì để những căng thẳng ấy phá hủy cộng đoàn, họ quyết định tổ chức một “ngày tha thứ”, nơi mỗi người viết một lá thư xin lỗi và cảm ơn gửi đến một người chị em khác. Kết quả là, cộng đoàn không chỉ vượt qua khủng hoảng, mà còn trở nên gắn kết hơn, trở thành một dấu chỉ sống động của tình yêu Thiên Chúa.
4.3. Học từ thập giá của Đức Kitô
Thập giá của Đức Kitô là hình mẫu cho cách chúng ta đối diện với khó khăn trong cộng đoàn. Đức Giêsu đã không trốn tránh đau khổ, nhưng đã đón nhận nó với tình yêu và sự vâng phục. Ngài đã tha thứ cho những kẻ phản bội, cầu nguyện cho những kẻ xúc phạm, và trao ban chính mình để cứu độ nhân loại. Cũng vậy, trong cộng đoàn, chúng ta được mời gọi mang lấy “thập giá” của mình – những hiểu lầm, những tổn thương, hay những khó khăn – để trở nên giống Đức Kitô hơn.
Thánh Phaolô đã viết: “Tôi vui mừng khi mình yếu đuối, bị sỉ nhục, hoạn nạn, bắt bớ, ngặt nghèo vì Đức Kitô. Vì khi tôi yếu, chính là lúc tôi mạnh.” (2Cr 12,10). Khi chúng ta chấp nhận những thử thách trong cộng đoàn như một phần của hành trình nên thánh, chúng ta sẽ nhận ra rằng Thiên Chúa đang hiện diện ngay trong những đau khổ ấy, biến chúng thành nguồn mạch ân sủng và sự sống mới.
Tôi từng gặp một nữ tu lớn tuổi ở một cộng đoàn nhỏ tại Philippines, người đã chia sẻ về cách chị đối diện với những khó khăn trong đời sống cộng đoàn. Chị nói: “Có những lúc tôi cảm thấy bị cô lập và không được hiểu. Nhưng mỗi lần như vậy, tôi nhìn lên Thánh Giá và nhớ rằng Chúa Giêsu cũng đã từng bị bỏ rơi. Tôi cầu nguyện và xin Ngài giúp tôi yêu thương những người đã làm tôi đau. Và kỳ diệu thay, chính trong những lúc ấy, tôi cảm nhận được sự hiện diện của Ngài rõ rệt nhất.” Câu chuyện của chị nhắc nhở chúng ta rằng thập giá không chỉ là biểu tượng của đau khổ, mà còn là con đường dẫn đến sự sống lại và sự hiện diện của Thiên Chúa.
4.4. Thực hành đối diện với thử thách
Để nhận ra Thiên Chúa trong những khó khăn và xung đột, chúng ta cần có một thái độ thiêng liêng và những hành động cụ thể:
- Cầu nguyện trong thử thách: Khi đối diện với xung đột, hãy dành thời gian cầu nguyện để xin Chúa soi sáng và ban ơn tha thứ. Hãy nhớ rằng Thiên Chúa luôn hiện diện, ngay cả trong những lúc khó khăn nhất. Ví dụ, trước khi trò chuyện với một anh em mà bạn đang có mâu thuẫn, hãy cầu nguyện: “Lạy Chúa, xin giúp con nhìn người anh em này bằng ánh mắt của Ngài.”
- Đối thoại với lòng chân thành: Thay vì giữ im lặng hay chỉ trích sau lưng, hãy tìm cách trò chuyện thẳng thắn và chân thành với người anh em của mình. Một cuộc đối thoại trong tinh thần yêu thương có thể hóa giải những hiểu lầm và xây dựng sự hiệp nhất. Ví dụ, bạn có thể bắt đầu cuộc trò chuyện bằng cách nói: “Tôi muốn hiểu rõ hơn về quan điểm của anh, và tôi cũng muốn chia sẻ cảm xúc của mình.”
- Học cách tha thứ: Tha thứ không chỉ là một hành động, mà là một thái độ sống. Hãy học cách tha thứ, ngay cả khi người khác không xin lỗi, vì đó là cách chúng ta phản chiếu tình yêu của Thiên Chúa. Một cách thực hành tha thứ là mỗi tối, trước khi đi ngủ, hãy xét mình và cầu nguyện cho những người đã làm bạn tổn thương.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ: Nếu xung đột quá lớn, hãy tìm đến một người bề trên, một người cố vấn thiêng liêng, hoặc một anh em đáng tin cậy để được hướng dẫn. Đôi khi, một góc nhìn bên ngoài có thể giúp chúng ta nhận ra sự hiện diện của Thiên Chúa trong những khó khăn.
4.5. Câu chuyện minh họa: Ngày tha thứ
Tôi từng nghe một câu chuyện về một cộng đoàn dòng Trappist ở Mỹ, nơi các tu sĩ sống trong sự thinh lặng và cầu nguyện. Tuy nhiên, ngay cả trong một môi trường thánh thiện như vậy, vẫn có những hiểu lầm và căng thẳng giữa các thành viên. Một năm nọ, vị bề trên nhận thấy rằng cộng đoàn đang mất đi tinh thần hiệp nhất, với nhiều tu sĩ giữ sự bực bội trong lòng. Thay vì phớt lờ vấn đề, ngài quyết định tổ chức một “ngày tha thứ”, nơi mỗi tu sĩ viết một lá thư ngắn gửi đến một người anh em, bày tỏ lòng biết ơn hoặc xin lỗi vì những điều đã xảy ra. Sau đó, họ cùng tham dự một Thánh lễ đặc biệt, dâng lên Chúa tất cả những lá thư ấy.
Kết quả thật đáng kinh ngạc: các tu sĩ bắt đầu cởi mở hơn, những căng thẳng dần tan biến, và cộng đoàn trở nên gắn kết hơn bao giờ hết. Một tu sĩ chia sẻ: “Khi tôi viết lá thư xin lỗi một anh em, tôi cảm thấy như đang viết cho chính Chúa Giêsu. Và khi chúng tôi cùng rước Mình Thánh Chúa, tôi nhận ra rằng Ngài đang hiện diện giữa chúng tôi, chữa lành những vết thương của chúng tôi.” Câu chuyện này nhắc nhở chúng ta rằng ngay cả trong những xung đột và khó khăn, Thiên Chúa vẫn hiện diện, và Ngài có thể biến những đau khổ ấy thành nguồn mạch của ân sủng và hiệp nhất.
Khi chúng ta biết đón nhận khó khăn và xung đột như một con đường thanh luyện, chúng ta sẽ nhận ra rằng Thiên Chúa không bao giờ bỏ rơi chúng ta, mà luôn hiện diện để dẫn dắt và nâng đỡ. Một cộng đoàn biết đối diện với thử thách bằng đức tin và tình yêu sẽ trở thành một dấu chỉ sống động của sự phục sinh, nơi mà đau khổ được biến đổi thành niềm vui và sự hiệp nhất.
KẾT LUẬN: CỘNG ĐOÀN NHƯ MỘT DẤU CHỈ SỐNG ĐỘNG CỦA THIÊN CHÚA
Trong một lần tĩnh tâm tại một tu viện ở Tây Ban Nha, tôi có dịp trò chuyện với một tu sĩ trẻ đang đấu tranh với những khó khăn trong đời sống cộng đoàn. Anh ấy chia sẻ rằng anh cảm thấy chán nản, không tìm thấy niềm vui, và đang cân nhắc việc rời bỏ dòng. Tôi đã nói với anh: “Đừng tìm một cộng đoàn hoàn hảo, vì không có cộng đoàn nào như vậy. Nhưng nếu anh học cách nhìn thấy Chúa trong những điều bất toàn của cộng đoàn này, anh sẽ tìm thấy niềm vui và ý nghĩa.” Cuộc trò chuyện ấy đã khiến tôi suy nghĩ nhiều về ý nghĩa của đời sống cộng đoàn: không phải là chạy trốn khó khăn, mà là học cách nhận ra Thiên Chúa trong chính những bất toàn, những con người, và những thử thách mà chúng ta gặp gỡ.
Quả thật, Thiên Chúa hiện diện không chỉ trong vẻ đẹp của thiên nhiên, trong tình yêu của anh em, mà còn trong những đau thương, giới hạn, và thử thách của đời sống cộng đoàn. Khi chúng ta đón nhận cộng đoàn như một hồng ân, thay vì xem đó là một gánh nặng, chúng ta sẽ bắt đầu nhìn thấy Thiên Chúa hiện diện giữa chúng ta, như lời Đức Giêsu đã hứa: “Ở đâu có hai ba người họp lại nhân danh Thầy, thì có Thầy ở đấy, giữa họ.” (Mt 18,20).
Một cộng đoàn sống tinh thần hiệp nhất trong sự đa dạng sẽ trở thành một hình ảnh hữu hình của Thiên Chúa vô hình, một dấu chỉ cho thế gian đang khao khát bình an và yêu thương. Sách Tông đồ Công vụ mô tả cộng đoàn tiên khởi: “Tất cả các tín hữu hợp nhất với nhau, và để mọi sự làm của chung.” (Cv 2,44). Cộng đoàn ấy không chỉ là một nhóm người sống chung, mà là một “bí tích” của Nước Thiên Chúa, nơi mà tình yêu, sự tha thứ, và sự hiệp nhất trở thành lời chứng sống động về sự hiện diện của Thiên Chúa.
Mỗi tu sĩ, mỗi tín hữu trong cộng đoàn được mời gọi trở thành một “ngọn lửa” nhỏ, thắp sáng tình yêu và sự hiện diện của Thiên Chúa. Dù chúng ta trẻ hay già, khỏe mạnh hay yếu đau, mỗi người đều có một vai trò trong việc xây dựng cộng đoàn thành một dấu chỉ của Nước Trời. Hãy để đời sống cộng đoàn của chúng ta trở thành một bài ca ngợi khen Thiên Chúa, nơi mà mọi khoảnh khắc, mọi con người, và mọi thử thách đều trở thành cơ hội để chúng ta gặp gỡ và yêu mến Ngài.
Cầu nguyện: Lạy Chúa, xin mở mắt đức tin của chúng con, để chúng con nhận ra sự hiện diện của Ngài trong thiên nhiên, trong anh em, và ngay cả trong những khó khăn của đời sống cộng đoàn. Xin ban cho chúng con trái tim yêu thương, đôi tay phục vụ, và tinh thần hiệp nhất, để cộng đoàn của chúng con trở thành dấu chỉ sống động của Nước Trời. Xin giúp chúng con sống mỗi ngày như một lời tạ ơn, một bài ca ngợi khen, và một chứng tá cho tình yêu của Ngài. Amen.
Lm. Anmai, CSsR